toplumdilbilim
toplumcu gerçekçi yazarlar
toplumcu gerçekçi şiir temsilcileri
toplumcu gerçekçi şiirin temsilcileri
toplumcu gerçekçi şairler hangi akımlardan etkilenmiştir

toplu mezar ne demek?

Toplu mezar, gömülmeden önce tanımlanabilen veya tanımlanamayan birden fazla insan cesedi içeren bir mezardır. Birleşmiş Milletler, suç toplu mezarını üç veya daha fazla infaz kurbanı içeren bir mezar yeri olarak tanımlamıştır1 ancak kesin bir tanım oybirliğiyle kabul edilmemiştir.234 Toplu mezarlar genellikle birçok insan öldükten veya öldürüldükten sonra oluşturulur ve cesetleri temizlik endişeleri için hızlı bir şekilde gömme arzusu vardır. Toplu mezarlar savaş ve suç gibi büyük çatışmalar sırasında kullanılabilse de modern zamanlarda kıtlık, epidemi veya doğal afet sonrası kullanılabilirler. Afetlerde enfeksiyon ve hastalık kontrolü için toplu mezarlar kullanılmaktadır. Bu gibi durumlarda, bireysel cesetlerin uygun şekilde tanımlanmasını ve elden çıkarılmasını sağlayacak sosyal altyapıda genellikle bir bozulma olur.5

Tarih

1873'te Ludovico Brunetti tarafından güvenilir bir krematoryum odasının geliştirilmesinden önce toplu cenaze töreni yaygın bir uygulamaydı. Antik Roma'da yoksulların cesetleri puticuli adı verilen toplu mezarlara atılırdı*.*6

Paris'te toplu gömme uygulaması ve özellikle Cimetière des Innocents'ın durumu, XVI. Louis'yi Paris mezarlıklarını ortadan kaldırmaya yöneltti. Kalıntılar kaldırıldı ve erken Yeraltı Mezarları'nı oluşturan Paris yeraltına yerleştirildi. Sadece Le Cimetiere des Innocents'da çıkarılması gereken 6.000.000 ölü vardı. Defin, şehir sınırları dışında, günümüzde Père Lachaise Mezarlığı olan yerde başladı.7

Savaş

Moğolların Kiev Knezliği'ni İstilası

1238 yılında Moğolların Kiev Knezliği'ni istilası sırasında kurbanların en az 300 cesetlerini içeren toplu mezar, 2005 yılında Rusya'nın Yaroslavl kentinde yapılan bir kazı sırasında keşfedildi.8

Otuz Yıl Savaşları

Otuz Yıl Savaşları, 17. yüzyılda Avrupa'nın en ölümcül dini çatışmasıydı. Lützen Muharebesi'nde 47 asker öldü ve bir toplu mezara gömüldüler. Arkeolojik ve osteolojik analizler, askerlerin yaşlarının 15-50 arasında olduğunu buldu. Cesetlerin çoğunda kafada künt travma olduğuna dair kanıtlar bulunurken, yedi adamda bıçaklama yaraları vardı. Askerlerin çoğu, tabanca ve süvari karabinalarının açtığı kurşun yaralarından öldü.910

Napolyon Savaşları

Napolyon Savaşları'nın sonucu olan birkaç toplu mezar keşfedildi, ölen askerlerin ve atların hızlı bir şekilde imha edilmesi için toplu mezarlar kazılmıştı. Çoğu zaman askerler, gömülmeden önce önemli miktarda ceset yağmalardı. Genellikle toplu mezarlar askerler veya lojistik kolordu üyeleri tarafından kazılmıştır. Bunlar mevcut olmasaydı, cesetler çürümeye bırakılır veya yakılırdı. Bu tür örnekler Avrupa'nın her yerine dağılmış halde bulunmuştur.1112

İspanyol İç Savaşı

İspanya'da, 1936 ve 1939 yılları arasında tahminen 500.000 kişinin öldüğü ve savaş bittikten sonra yaklaşık 135.000 kişinin öldüğü İspanya İç Savaşı'ndan kalma 2000'den fazla bilinen toplu mezar vardır.13

Mezar açma çalışmaları devam ediyor. Bazıları, tanıkların ve akrabaların Asociación para la Recuperación de la Memoria Histórica'ya (ARMH) verdiği ifadelerde verilen bilgiler temelinde yürütülür.14 Bu tanıklıklar, jeofizikçilere, arkeologlara ve adli bilim insanlarına, cesetleri tanımlamak ve ailelerin akrabalarını yeniden gömmelerine izin vermek için mezarları bulmalarına yardımcı olma amacına hizmet ediyor.15

2008 yazında, bu tanıklıklardan elde edilen bilgiler, San Juan del Monte kasabası yakınlarında beş iskelet içeren 4 metre uzunluğundaki kare bir mezarı ortaya çıkarmak için kullanıldı. Bu beş kalıntının 18 Temmuz 1936 askeri darbesinden sonra kaçırılıp öldürülen kişilere ait olduğuna inanılıyor.16

İspanya İç Savaşı'ndan kalma bir başka toplu mezar, yer radarı (GPR) kullanılarak bulundu. Görgü tanıklarının ifadeleri, Kuzey İspanya'daki Lena dağlarında işaretsiz bir mezar için iki potansiyel yer belirledi. Her iki alan da incelendi ve yaklaşık 1 metreye 5 metre boyutlarında isimsiz bir toplu mezar bulundu.17

İkinci Çin-Japon Savaşı

Kore Savaşı

Kore Savaşı'nın başlangıcında yaklaşık 100.000 - 200.000 sivil öldürüldü. Bu insanlar Güney Kore hükümeti tarafından potansiyel olarak Kuzey Kore ile işbirliği yapmak veya Kuzey Kore'ye sempati duymakla suçlandı. Tutuklandılar ve ardından yargılanmadan idam edildiler.18 Katliamların gerçekleştiği yerler halka yasaklandı. Ölenler hain olarak kabul edildi ve onlarla ilişki kurma eylemi ihanet olarak kabul edildi.19 Buna rağmen aileler, katliam alanlarındaki sığ yasak toplu mezarlardan cesetleri aldı.

1956'da, yaslı aileler ve köylüler, 100'ün üzerinde çürümüş ve tanımlanamayan cesedi mezardan çıkardılar ve tüm insan iskeletinin sağlam olmasını sağladılar.20 Mezardan çıkarılan her ceset, Jeju Adası'ndaki bir mezarlıkta kendi "isimsizler mezarına" gömüldü. Mezarlığın içinde, mezarlığın yerel adını taşıyan "Yüz Ata ve Torunun Mezarları" olan bir granit anıt bulunmaktadır.21 Bu ad, soyağacının nasıl olması gerektiğinin tam tersini ifade etme işlevi görür, tipik olarak birçok torun bir atadan türemiştir.22

1973 Şili Darbesi

Başkan Salvador Allende'ye karşı Şili Darbesi 11 Eylül 1973'te gerçekleşti. Ordu, Santiago kasabasını kuşattı ve potansiyel gerilla isyancı yerlerinde saklanan insanları aradı. Siviller uzun süre gözaltında tutuldu ve bazıları ortadan kayboldu.23 Darbenin ardından sokaklarda ve Mapocho Nehri'nde bol miktarda ceset vardı. Şili'de 1973 ile 1990 yılları arasında 3200 kişinin idam edildiği veya kaybolduğu tahmin ediliyor. Daha yüksek tahminler 4500 kişiye kadardır.24 Bu cesetler kimlik tespiti ve sahiplenilmesi için morglara götürüldü. Kimliği belirsiz cesetler işaretli toplu mezarlara gömüldü.25

Bu çatışmadan birkaç gizli toplu mezar tespit edildi. Aralık 1978'de Lonquén'deki terk edilmiş bir kireçtaşı madeninde 15 ceset bulundu. Ekim 1979'da Yumbel mezarlığına gizlice gömülmüş 19 ceset çıkarıldı.26 Santiago Genel Mezarlığı'nda birden fazla cesedin tek bir tabuta konulduğu toplu mezarlar da tespit edildi. Bu mezarlığa, üç aylık bir süre içinde 300'den fazla ceset gömüldü. Bu toplu mezarlar, baş harfleri "NN" olan bir çarpı işaretiyle ayırt edildi. "NN", "Nomen Nescio" veya "isimsiz" ifadesinin göstergesidir. Bu toplu mezarların medyada geniş bir şekilde yer almasının ardından, Şili ordusu cesetleri Lonquén, Yumbel ve Santiago Genel Mezarlığı'ndan çıkarmaya karar verdi. Ordu, mezardan çıkarılan cesetleri açık su veya uzak dağ konumlarına havadan attı.27

Kıbrıs Harekatı

1974'te Kıbrıs Harekatı'ndan sonra Kıbrıs'ta hem Kıbrıslı Türk hem de Kıbrıslı Rumlara ait çok sayıda toplu mezar bulundu.2829 3 Ağustos'ta 14 Kıbrıslı Rum sivil idam edildi ve bir toplu mezara gömüldü.30 Yedikonuk'ta bir toplu mezarda elleri bağlı olarak infaz edilen 12 Kıbrıslı Rum bulundu.31 Öte yandan Muratağa, Sandallar ve Atlılar Katliamı sırasında aralarında yaşlı ve çocukların da bulunduğu 126 Kıbrıslı Türk32 EOKA-B tarafından öldürülmüş ve üç köy sakini buldozerle toplu mezarlara defnedilmiştir. Muratağa ve Sandallar köylüleri - toplam 84 ila 89 kişi -33 aynı mezara gömüldüler.34 Taşkent Katliamı'nın Kıbrıslı Türk kurbanlarını da gömmek için toplu mezarlar kullanıldı.35

1976 Arjantin Darbesi

24 Mart 1976'da sabah 3.21'de medya Arjantin halkına ülkenin o anda "Silahlı Kuvvetler Genel Komutanları Cuntasının operasyonel kontrolü" altında olduğunu söyledi.36 Bu olay ve onu takip eden yıllar, 1976 Arjantin Darbesi olarak tanındı. Başkan Isabel Perón, basın açıklamasından iki saat önce esir alınmıştı. Yeni diktatörlük seyahat yasakları, halka açık toplantı yasakları ve gece sokağa çıkma yasağı uyguladı.37 Ek olarak, yeni diktatörlük yaygın şiddete yol açarak infazlara ve ölümlere yol açtı.

Kaçırılan tutsaklar, Arjantin'deki beş savunma bölgesinden birine atıldı. Cesetler tipik olarak bireysel olarak işaretlenmiş isimsiz mezarlara gömüldü. Arjantin polisi ve askeri binalarında üç toplu mezar olduğu biliniyor, ancak diğer cesetler yakılarak veya Atlantik Okyanusu'na havadan atılarak imha edildi. Yaklaşık 15 bin kişinin öldürüldüğü tahmin ediliyor.38

Arjantin'in en büyük toplu mezarının kazılması Mart 1984'te Cordoba'daki San Vicente Mezarlığı'nda başladı. Mezar 3,5 metre derinliğinde ve 25'e 2,5 metre çapındaydı. Yaklaşık 400 ceset içeriyordu.39 Toplanan ve mezardan çıkarılan cesetlerden 123'ü 1976-1983 diktatörlüğü sırasında şiddet kullanılarak öldürülen gençlerden oluşuyordu. Kalan cesetlerin daha yaşlı olduğu ve cüzzam gibi şiddet içermeyen ölümlerle öldüğü belirlendi.40

Vietnam Savaşı

Vietnam Savaşı sırasında birçok toplu mezar keşfedildi. 1969 sonbaharında bu toplu mezarlardan çıkarılan ceset sayısı 2800 civarındaydı. Bu toplu mezarlara gömülen kurbanlar arasında hükümet yetkilileri, masum siviller, kadınlar ve çocuklar da vardı. İşkence gördüler, idam edildiler ve bazı durumlarda diri diri gömüldüler.41

Quang Ngai'de 28 Aralık 2011'de 10 askerin toplu mezarı bulundu. Bu askerler cüzdan, sırt çantası, silah, mühimmat, ayna ve tarak gibi eşyalarının yanına gömülmüştü.42

Vietnamlı askerler için diğer daha büyük toplu mezarların var olduğuna ve her mezarda yüzlerce asker olduğuna inanılıyor.43

İkinci Libya İç Savaşı

2014 yılında başlayan İkinci Libya İç Savaşı, Fayiz es-Serrac'ın BM tarafından tanınan Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) ile milis lideri Halife Hafter'in Libya Ulusal Ordusu (LUO) arasında bir vekalet savaşıdır. 2020 yılında UMH, Birleşik Arap Emirlikleri ve Rusya tarafından desteklenen Hafter'in güçlerini devirerek Tarhuna'yı ele geçirdi. UMH, 2019 yılında Hafter ile ittifak yapan Kaniyat milislerinin kontrolü altındaki kasabanın Haruda çiftliğinde toplu mezarlar keşfetti. On yıl boyunca Kaniyat milisleri, BAE destekli Hafter güçleri altında 14 ayda yaklaşık 650'sinin öldürüldüğü binden fazla sivili vahşice öldürdüler. Devlet çalışanları tarafından binlerce çukur kazıldı ve 120 ceset çıkarıldı. Ortaya çıkan kalıntılar aileler tarafından kayıpların kimliğini belirlemek için kullanıldı ve sadece 59 ceset talep edildi. Hayatta kalanlar, BAE destekli Hafter ile uyumlu Kaniyat milislerinin onlara işkence yaptığını veya elektrik verdiğini bildirdiler. Birçoğu ayrıca milisler tarafından dövüldüğünü bildirdiler.44

Toplu cinayetler

Ruanda Soykırımı

Ruanda Soykırımı, Ruanda Devlet Başkanı Juvénal Habyarimana'nın 6 Nisan 1994'te faili meçhul ölümüyle başladı. Hutu hükümetinin aşırılık yanlıları, geçici bir savaş zamanı hükümeti kurdular. Tutsi nüfusunun, siyasi Hutu muhaliflerinin ve şiddete direnen Hutuların yok edilmesi çağrısında bulundular.45 Soykırım, 100 gün sürdü ve tahminen 800.000 ölümle sonuçlandı.46

Ruandalılar kilise ve stadyum gibi toplanma yerlerine sığınmışlardır. Tahminen 4000-6000 kişi Kibuye Katolik Kilisesi'nde toplandı. 17 Nisan 1994'te kilise silahlı siviller, polis ve jandarma tarafından kuşatıldı. İçeridekilere el bombası, tabanca ve pala gibi çeşitli silahlarla saldırı düzenlendi. Saldırıdan sağ kurtulanlar arandı ve takip eden günlerde öldürüldüler. Bu cesetlerin gömülmesi en az dört toplu mezarda gerçekleşti.47

Bu saldırı sonucu ortaya çıkan ilk toplu mezar, birkaç cesedin gömülmeden etrafa saçıldığı kilisenin arkasında keşfedildi. Aralık 1995'te arkeologlar bölgeyi incelediler ve olası insan kalıntılarını işaretlediler. Ocak 1996'da, adli antropologlar 53 iskelet topluluğu buldular ve mezardan çıkardılar.48 Tel ile işaretlenmiş bir ağacın altında bir anıt olduğunu gösteren ikinci bir toplu mezar bulundu. Ağacın altında birden fazla cesetle dolu bir hendek vardı. Üçüncü ve dördüncü toplu mezarlar, bozulan kalıntıları test etmek için bir sonda kullanılarak bulundu. Üçüncü mezar, ikinci mezara benzer şekilde yerel nüfus tarafından işaretlenmiştir. Dördüncü mezar bir rahip tarafından tespit edildi.49

Ruanda Soykırımı boyunca cesetler toplu mezarlara gömüldü, açıkta bırakıldı veya nehirlere atıldı. Akagera Nehri'ne bağlanan Victoria Gölü'nde en az 40.000 ceset bulundu.50

Kamboçya Soykırımı

Toplu mezar haritalama ekipleri, Ölüm Tarlaları'nı araştırırken Kamboçya'da bugüne kadar 125 Kızıl Kmer hapishane tesisi ve ilgili mezarlık buldu. Köylüler tarafından bu toplu mezarların koruyucu ruhlara sahip olduğuna ve cesetlerin toprakla bütünleşmesine işaret ettiğine inanılır. O zamanlar tabu olan Budist ritüelleri, 1980'lerde anonim bedenleri "ölülerin ruhlarına" dönüştüren gerçekleştirildi. 1990'larda dini törenler yeniden düzenlendi ve Ölüler Festivali her yıl kutlandı.51

Holokost

Mittelbau kamplarında, Ağustos 1943 ile Mart 1945 arasında yaklaşık 60.000 Holokost esiri tutuldu. Muhafazakar tahminler, Mittelbau-Dora toplama kampında en az 20.000 mahkumun öldüğünü varsayıyor. Nisan 1945'in başlarında, mahkumların Mittelbau kamplarından kuzey Almanya'daki Bergen-Belsen toplama kampına tahliyesini takiben ölüm yürüyüşlerinde bilinmeyen sayıda mahkum telef oldu.5253

Nisan 1945'te ABD askerleri Mittelbau-Dora toplama kampını özgürleştirdi. Kampta hâlâ sadece birkaç mahkum vardı ve ABD askerleri Boelcke kışlasında yaklaşık 1300 mahkumun kalıntılarını buldu.54 Bu mahkumların isimleri bilinmiyor.55 Mittelbau-Dora toplama kampındaki ölü mahkumların toplu mezarları, ABD askerlerinin emriyle Alman siviller tarafından kazıldı.5657

Sovyet toplu cinayetleri

Temmuz 2010'da, St. Petersburg'daki Petro ve Pavel Kalesi'nin yanında, 1918-1921 Kızıl Terörü sırasında idam edilen 80 subayın cesetlerini içeren bir toplu mezar keşfedildi.58 2013 yılına kadar aynı yerde toplam 156 ceset bulundu.59 Aynı zamanda, ülkenin diğer ucunda Vladivostok'ta Stalin döneminden kalma bir toplu mezar keşfedildi.60

Yugoslavya'da komünist rejim katliamları

Srebrenitsa katliamı

Srebrenitsa Katliamı'nın kurbanları Sırp Cumhuriyeti Ordusu tarafından öldürüldü ve toplu mezarlara gömüldü. Sırp güçleri Bosna Savaşı boyunca toplu mezarlar kullandı ve 2017 itibarıyla binlerce kurbanın kimliği belirsiz kaldı.61

Kıtlık

Büyük Kıtlık

İrlanda'daki Büyük Kıtlık, 1845'ten 1849'a kadar sürdü ve yaklaşık bir milyon insanın öldüğü bir dönemdi.62 Aşırı ölüm sayısı ve aşırı yoksulluk nedeniyle, birçok aile sevdiklerine uyanma veya uygun bir cenaze töreni sağlayamadı ve bunun yerine toplu mezarları kullandı. İrlanda toplu mezarlık alanlarında arkeolojik kazılar yapılmıştır. Bir kazı, yaklaşık 1000 kişilik bir toplu mezar ortaya çıkardı. Mezar içindeki iskeletler, bir metreden daha az aralıklarla yerleştirilmiş çok sayıda dikdörtgen çukurlarda üst üste sıralanmıştır.63

Salgınlar ve pandemiler

Hıyarcıklı veba

Hıyarcıklı veba salgını, üç pandemik dalgada ortaya çıktı ve Kara Ölüm olarak biliniyor. Yalnızca 1300'lerde, Avrupa'da tahminen 20-30 milyon insan öldü ve Çin'de yaklaşık 12 milyon insan öldü.64 Bu ölümler o zamanlarki Avrupa nüfusunun en az yüzde 30'uydu. Hıyarcıklı vebanın son büyük salgını 1665-1666 yılları arasında Londra'da meydana geldi ve Büyük Londra Vebası olarak biliniyor.65

Mart 2013'te Londra'da yeni bir demiryolu inşaatı sırasında 5,5 metre genişliğindeki bir kuyuda 25 iskeletten oluşan bir veba çukuru bulundu. İskeletler iki sıra halinde düzgün bir şekilde sıralanmıştı ve yerin yaklaşık 8 metre altındaydılar.66 12 cesetten örnekler alındı ve adli analizler Yersinia pestis DNA izlerini doğruladı.67

İspanyol gribi

Bazı bölgelerde 1918 İspanyol gribi salgınının yol açtığı ölüm miktarı cenaze endüstrisinin kapasitesini aşarak toplu mezarların kullanılmasını gerektiriyordu.68

Avustralya,69 Kanada,70 ve Amerika Birleşik Devletleri'nde İspanyol gribi kurbanlarına ait birkaç toplu mezar oluşturuldu.7172

COVID-19

İran hakkında COVID-19 kurbanları için toplu mezarlar kazıldığına dair raporlar, kanıt olarak Kum yakınlarındaki yerlerin uydu resimleri kullanılarak yapıldı.737475

New York'ta, Hart Adası'nda ölü akınına yönelik toplu mezarlar hazırlandı;7677 bununla birlikte, diğer raporlar Amerika Birleşik Devletleri'nde toplu mezarların olası olmadığını söyledi.78 Huddersfield Üniversitesi uzmanları, yerel hizmetlerin yetersiz kalması durumunda toplu mezarların düşünülebileceğini söyledi.798081 Ölümlerin artması ve morgların aşırı kullanılmasını takiben, New York City, sahipsiz cesetler için Hart Adası'nda toplu mezarlara geçici olarak izin verdi.8283

Brezilya'da, Amazonas eyaletindeki Manaus şehri, pandemiye atfedilen ölümlerde büyük bir artışın ardından toplu mezarlar kullandı.8485

Doğal afet

Brunner Madeni felaketi

Brunner Madeni felaketi 26 Mart 1896'da saat 9.30'da meydana geldi. Bir yeraltı patlaması 65 madencinin ölümüne neden oldu. Felaket, Yeni Zelanda'nın en ölümcül maden felaketidir. Stillwater Mezarlığı'na gömülen 53 kurbandan 33'ü bir toplu mezardaydı.86

2010 Haiti depremi

2010 Haiti depreminin ardından Port-au-Prince'de binlerce ceset sokaklarda güneşe maruz bırakılarak çürümeye ve kokmaya başladı.87 Haiti hükûmeti, çöp kamyonları ve diğer ağır makinelerin kullanımıyla molozlarla birlikte cesetleri sokakta topladı. Cesetler ve molozlar daha sonra 20 fit derinliğinde, 20 fit genişliğinde ve 100 fit uzunluğunda boş dikdörtgen deliklere taşındı.88 Taşınan ve gömülen ölülerin kimliklerinin belirlenmesi için herhangi bir çaba gösterilmedi.

Haiti kültüründe defin ritüelleri büyük önem taşır ve kutsal törenler kendi evlerinden daha pahalıya mal olabilir.89 Ölülerin yaşamaya devam ettiğine ve bu ritüeller aracılığıyla atalarına bağlı olduğuna dair bir Haiti Vudusu inancı var. Kimliği belirsiz cesetlerin ailevi komplolar yerine toplu mezarlara gömülmesi, yaşayanlarla ölüler arasındaki bu manevi bağı koparır.90

2013 Haiyan Tayfunu

Haiyan Tayfunu'nda ölenlerin sayısı binlerce olduğu için, Leyte (özellikle en çok ölümün yaşandığı Tacloban), Samar ve diğer bölgelerdeki çeşitli toplu mezarlara kimliği belirsiz cesetler gömülürken, kimlikleri tespit edilen cesetler cenaze için ailelerine verildi.

Sağlık kaygıları

Epidemiyologlar arasında toplu mezarları çevreleyen tartışma, doğal bir afet durumunda, cesetlerin geleneksel bireysel gömmeler için bırakılması veya cesetlerin toplu mezarlara gömülmesi konusunu içerir. Örneğin, kış aylarında bir salgın meydana gelirse, sineklerin cesetleri istila etme olasılığı daha düşüktür, bu da dizanteri, ishal, difteri veya tetanoz salgınları riskini azaltır, bu da toplu mezar kullanma aciliyetini azaltır. 2004 yılında yayınlanan bir araştırma, doğal afetler sonrası cesetlerden kaynaklanan sağlık risklerinin nispeten sınırlı olduğunu göstermektedir.9192

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Dış bağlantılar

Orijinal kaynak: toplu mezar. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

  1. ↩
  2. ↩
  3. ↩
  4. ↩
  5. ↩
  6. ↩
  7. ↩
  8. ↩
  9. ↩
  10. ↩
  11. ↩
  12. ↩
  13. ↩
  14. ↩
  15. ↩
  16. ↩
  17. ↩
  18. ↩
  19. ↩
  20. ↩
  21. ↩
  22. ↩
  23. ↩
  24. ↩
  25. ↩
  26. ↩
  27. ↩

  28. GreekReporter.com | erişimtarihi = 9 Haziran 2020 | tarih = 4 Eylül 2015 | dil = en-US | soyadı = Zikakou | ad = Ioanna | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150905204728/https://greece.greekreporter.com/2015/09/04/mass-greek-cypriot-grave-found-in-occupied-cyprus/ | arşivtarihi = 5 Eylül 2015}} ↩

  29. ↩
  30. ↩
  31. ↩
  32. ↩
  33. ↩
  34. ↩
  35. ↩
  36. ↩
  37. ↩
  38. ↩
  39. ↩
  40. ↩

  41. Learning From the Hue Massacre|erişimtarihi=30 Nisan 2018|tarih=20 Şubat 2018|dil=en-US|iş=The New York Times|issn=0362-4331|soyadı=Dror|ad=Olga|arşivurl=https://web.archive.org/web/20180501093316/https://www.nytimes.com/2018/02/20/opinion/hue-massacre-vietnam-war.html|arşivtarihi=1 Mayıs 2018|ölüurl=hayır}} ↩

  42. <templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css" /> ↩
  43. <templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css" /> ↩
  44. ↩
  45. ↩
  46. ↩
  47. ↩
  48. ↩
  49. ↩
  50. ↩
  51. ↩
  52. ↩
  53. ↩
  54. ↩
  55. ↩
  56. ↩
  57. ↩
  58. ↩
  59. ↩
  60. ↩
  61. ↩
  62. ↩
  63. ↩
  64. ↩
  65. ↩
  66. ↩
  67. ↩
  68. ↩
  69. ↩
  70. ↩
  71. ↩
  72. ↩
  73. ↩
  74. ↩
  75. ↩
  76. ↩
  77. ↩
  78. ↩
  79. ↩
  80. ↩
  81. ↩
  82. ↩
  83. ↩
  84. ↩
  85. ↩

  86. NZHistory, New Zealand history online|erişimtarihi=28 Nisan 2018|arşivtarihi=29 Nisan 2018|arşivurl=https://web.archive.org/web/20180429093028/https://nzhistory.govt.nz/sixty-seven-men-die-in-the-brunner-coal-mine-on-the-west-coast|dil=İngilizce|çalışma=nzhistory.govt.nz}} ↩

  87. ↩
  88. ↩
  89. ↩
  90. ↩
  91. ↩
  92. ↩

Kategoriler

mezarlıklar
toplu mezarlar
incelenmemiş çeviri içeren sayfalar
toplum felsefesi
toplum gönüllüleri vakfı siyasi görüşü
toplum kelimesinin kökü
toplum koleji
toplum mühendisliği
toplum sağlığı
toplumsal adalet savaşçısı
toplumsal algıyı açıklayan kuramlar
toplumsal baskı örnekleri
toplumsal bütünleşme
toplumsal cinsiyet
toplumsal cinsiyet eşitliği anket
toplumsal cinsiyet sosyolojisi
toplumsal çöküş
toplumsal değer